Η Ιερά Μονή Σταυρονικήτα του Αγίου Όρους, αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο

Σε ένα βράχο πενήντα μέτρων πάνω από τις ανατολικές ακτές του Αγίου Όρους στέκεται αγέρωχη και όμορφη δίπλα στα θάλασσα, η Ιερά Μονή Σταυρονικήτα, η οποία είναι αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο, ο οποίος τιμάται ιδιαίτερα στο Άγιο Όρος.

Η μονή είναι κτισμένη ανάμεσα από τη Μονή Ιβήρων και τη Μονή Παντοκράτορος.

Σχετικά με την ίδρυση της και την ονομασία της υπάρχουν πολλοί και διάφοροι θρύλοι, οι οποίοι όμως δεν έχουν ιστορικά αποδειχθεί. Ένας από αυτούς συνδέει το όνομα της μονής με τους κτήτορες της Σταύρο και Νικήτα, ένας άλλος με τον αξιωματικό του αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή Νικηφόρο Σταυρονικήτα, ο οποίος αργότερα έγινε ηγούμενος της Μονής. Ένα έγγραφο του 1012, επιβεβαιώνει τη ύπαρξη ενός Κελιού το 10ο αιώνα. Ένα άλλο έγγραφο του 1153 αναφέρει το Κελί Σταυρονικήτα.

Το Καθολικό κτίστηκε το 1527 και το εσωτερικό του αγιογραφήθηκε το 1546 από το φημισμένο ζωγράφο της Κρητικής Σχολής Θεοφάνη, με αγιογραφίες που θεωρούνται από τις πιο θαυμαστές του Αγίου Όρους. Χάρη σε γενναιόδωρη προσφορά του βοεβόδα της Βλαχίας Κατακουζηνού, κτίστηκε την ίδια περίοδο το επιβλητικό υδραγωγείο που διευκόλυνε την παροχή νερού στη μονή.

Οι πλουσιοπάροχες χρηματοδοτήσεις των τσάρων της Ρωσίας στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα πρόσφεραν αξιόλογη υποστήριξη και ελπίδα στη Μονή Σταυρονικήτα. Ρώσοι μοναχοί εγκαταστάθηκαν στα κελιά της μονής και η προσφορά τους στην αναγέννηση της μοναστικού βίου ήταν ουσιαστική.

Η κατάσταση όμως στη δεκαετία του 1960 ήταν δραματική, καθώς απέμεναν μόνο έντεκα υπερήλικες μοναχοί. Σαν από θαύμα, το 1968, η ανανεωμένη και ενδυναμωμένη αδελφότητα επάνδρωσε τη μονή και αποφάσισε να επανέλθει στους αυστηρούς πνευματικούς κοινοβιακούς κανόνες.

Στην Τράπεζα βρίσκονται πολλές σημαντικές τοιχογραφίες που επίσης αποδίδονται στην Κρητική Σχολή. Στο σκευοφυλάκιο βρίσκονται ιερά λείψανα, πολύτιμα λειτουργικά σκεύη και άμφια, η χρυσοκέντητη εικόνα του Αγίου Νικολάου, και αρκετές φορητές εικόνες, η σπουδαιότερη των οποίων είναι η ψηφιδωτή του Αγίου Νικολάου.

Η ιερή ψηφιδωτή εικόνα του Αγίου Νικολάου

Το σημαντικότερο κειμήλιο στο Καθολικό είναι η ψηφιδωτή εικόνα του Αγίου Νικολάου του 14ου αιώνα, η οποία ήταν στο βυθό της θάλασσας για αιώνες. Μια μέρα, μερικοί ψαράδες την ανέσυραν και την πρόσφεραν στους μονάχους. Όμως σε μια σχισμή στο μέτωπο του Αγίου είχε εγκατασταθεί ένα στρείδι που θεωρήθηκε σημάδι των θαυματουργών δυνάμεων της εικόνας και έτσι, ονομάστηκε Άγιος Νικόλαος ο Στρειδάς. Το στρείδι διατηρείται ως ιερό κειμήλιο.