Η ανδρική Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία βρίσκεται 27 χλμ βορειοδυτικά της πόλης των Ιωαννίνων, πάνω από την κωμόπολη της Ζίτσας (σε υψόμετρο 785 μέτρων).

Το μοναστήρι σύμφωνα με πληροφορίες μεταφέρθηκε από τον αντικρινό λόφο του Αϊλιά στη σημερινή του θέση το 1598 και ως κτήτοράς του αναγράφεται στην εντοιχισμένη πάνω απ΄ την είσοδο του ναού πλάκα ένας ιερομόναχος Αθανάσιος. Το μοναστήρι από την εποχή αυτή και στη συνέχεια έφτασε σε μεγάλη οικονομική ακμή κι απόκτησε πολλά κτήματα.

Στα χρόνια της τουρκοκρατίας λειτούργησε στη μονή Κρυφό Σχολειό, στο οποίο έμαθαν τα γράμματα πολλοί Ζιτσαίοι και Ηπειρώτες γενικότερα, όπως μεταξύ άλλων ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιερεμίας Α’.

Στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία Ζίτσας φιλοξενήθηκε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, τόσο κατά την πρώτη επίσκεψή του στη Ζίτσα το 1764, όσο και κατά τις επισκέψεις του στην Ήπειρο το 1776 και το 1778. Επίσης, τον Οκτώβριο του 1809 φιλοξενήθηκε στην μονή ο γνωστός φιλέλληνας Λόρδος Βύρων. Απ’ την κορυφή του η θέα του μοναστηριού είναι περίβλεπτη και θελκτική ώστε ο Λόρδος Βύρων, που έμεινε δυο μέρες σ’ αυτό, καταμαγεύτηκε κι αφιέρωσε στο βιβλίο του «Ταξίδι του Χάρολδ» τον εξής υπέροχο ύμνο: «Ω Μοναστήρι της Ζίτσας! Ευτυχές και ιερόν άσυλον. Φθάσαντες στην υψηλή και κατάσκιο κορφή σου φέρομεν τα βλέμματά μας κάτω υπό τα πόδια μας, υπεράνω των κεφαλιών μας! Τι ποικιλία χρωμάτων αντάξια της Ίριδας».

Επίσης ο αυτοκράτορας του Μεξικού Μαξιμιλιανός Α’ που επισκέφτηκε το μοναστήρι έμεινε κατάπληκτος από τη μαγευτική τοποθεσία του λόφου κι εξέφρασε το θαυμασμό του. Έγραψε μάλιστα στον τοίχο του δωματίου του μοναστηριού στο οποίο φιλοξενήθηκε τα παρακάτω λόγια: «Ω Ζίτσα ευτυχής όποιος είδε τας φυσικάς σου καλλονάς, ευτυχέστερος όποιος δύναται ν’ απολαμβάνει τα θέλγητρά σου, αι μαγευτικαί σου θέσεις φέρουν στη σκέψη του ανθρώπου την ύπαρξη του Πλάστου».

Το μοναστήρι, μετά το 1862 όταν έχασε πηγές εσόδων του που προέρχονταν από τα μετόχια που διατηρούσε στη Ρουμανία και ύστερα από κακή διοίκηση, άρχισε να πέφτει σε παρακμή, ενώ το 1930 η περιουσία της μονής πέρασε στο Κράτος.

Σήμερα το μοναστήρι είναι επανδρωμένο με έναν μοναχό. Παρέχεται ολοήμερη φιλοξενία καθημερινά. Η μονή είναι επισκέψιμη με εύκολη πρόσβαση.

Τηλέφωνο επικοινωνίας: 6946217947 (π. Δημήτριος)

Πηγή: www.zitsa.gov.gr Δήμος Ζίτσας